Dominika Bobulska

„Prawo do odpoczynku”, 2025

 

Praca „Prawo do odpoczynku” ma formę projektu zina – niezależnej publikacji wydawanej w małym nakładzie. Zin jest dwustronny i w zamierzeniu składany na 8. Po jednej stronie znajduje się pełnoformatowa ilustracja-plakat, a po drugiej teksty i mniejsze ilustracje.

 

STRONA PLAKATOWA

Bogata w szczegóły ilustracja przedstawia powiększone rośliny i kwiaty różnych gatunków, niektóre fantastyczne, oraz grupę niedużych postaci wypoczywających na różne sposoby. 

W górnym lewym rogu znajduje się roślina o delikatnych pomarszczonych kwiatach, w kształcie przypominających trąbki, długich cienkich łodyżkach i płaskich okrągłych liściach. Na jednym z liści znajduje się gimnastykująca się postać w siedzącej pozie z jedną nogą wyprostowaną, a drugą ugiętą. 

Na prawo znajduje się roślina o grubej łodydze i wrzecionowatych liściach, z pojedynczym dużym kwiatem o mięsistych płatkach. Na liściach, obok nieotwartego pączka wypoczywa leżąc postać z rękami pod głową i ugiętymi w kolanach nogami. 

W prawej górnej części znajduje się roślina o powyginanych kształtach przypominająca kaktusa. Jej powierzchnia jest żłobkowana, a spomiędzy grubych odnóg wyrastają kwiaty o kielichowatym kształcie i frędzlowatej strukturze. Na roślinie siedzi postać robiąca na drutach. 

Poniżej, w prawym dolnym rogu, znajduje się grupa kwiatów w różnym stadium rozwoju. Kwiaty mają grube łodygi i bardzo dużą liczbę delikatnych gładkich płatków, zawiniętych jedne wokół drugich. Na jednym z nich postać siedzi ze skrzyżowanymi nogami i czyta książkę. 

Poniżej, obok rośliny, na poziomie ziemi, dwie postaci tańczą, a po lewej od nich trzecia osoba w ciemnych okularach gra na instrumencie przypominającym tubę. Za nią znajduje się roślina o łodydze o strukturze wyglądającej jak skręcony sznurek oraz dużym liściu o skomplikowanym kształcie. 

Zza rośliny wyjeżdża na rowerze osoba, spoglądająca za siebie w stronę tańczących postaci. Przednie koło roweru skryte jest już za kolejną rośliną, o mocnych, prążkowanych łodygach i delikatnych kwiatach z dużą ilością żyłkowanych płatków. 

Z lewej strony tej rośliny stoi postać i podlewa ją konewką. Za plecami postaci znajduje się roślina przypominająca kamień, z którego wyrasta pojedynczy płaski kwiat o wielu podłużnych płatkach. 

Po lewej, czyli w lewym narożniku plakatu są dwie rośliny o licznych grubych i mięsistych liściach owalnego kształtu. Przy nich stoi postać grająca na akordeonie, a obok druga, na wózku, która gra na banjo.

 

STRONA INFORMACYJNA

Jest podzielona na 8 mniejszych stron.

 

STRONA 1 – OKŁADKA:

Okładka znajduje się w lewym dolnym rogu, a kolejne strony w lewo i następnie w górę i w prawo – zgodnie z ruchem przeciwnym do wskazówek zegara. Na okładce tytuł „Prawo do odpoczynku” a nad nim oraz pod nim dwie leżące postaci w zrelaksowanej pozie. Ilustracje są złożone z cienkich, falistych linii.

 

STRONA 2: WIĘCEJ I SZYBCIEJ – TYLKO PO CO…?

Żyjemy w epoce przepracowania. Ciągły nacisk na optymalizację, wzrost produkcji i przyspieszenie pracy sprawiły, że w ciągu ostatnich trzydziestu lat produktywność w Europie wzrosła trzykrotnie. Nie skrócił się za to tydzień pracy, choć wiemy już doskonale, że zwiększanie produkcji służy wyłącznie najbogatszym, a związany z nim hiperkonsumpcjonizm to nic dobrego – ani dla nas ani dla naszej planety.

Polacy są w czołówce najbardziej przepracowanych narodów Europy. Przeciętny pracownik codziennie mierzy się z nadmiarem obowiązków i ciągłą presją, a coraz częściej także z wypaleniem zawodowym. Jesteśmy na drugim miejscu w Europie, jeśli chodzi o ilość godzin w ciągu roku spędzonych w pracy (średnio 1803 godziny). Polacy poświęcają też tygodniowo średnio prawie 5h na darmową pracę po godzinach.

Choć polskie prawo reguluje rozmaite aspekty pracy, często nie daje pracownikowi wystarczającej ochrony. Mimo to, warto być świadomym, że odpoczynek jest w kontekście pracy prawem, a nie fanaberią pracowników i za nieprzestrzeganie go grozi grzywna.

 

Na stronie znajdują się trzy wykresy kołowe, przedstawiające dane statystyczne:

43% – tyle osób zostaje w pracy po godzinach,

85% – tyle osób wykonuje w pracy nadgodziny,

70% – tyle osób poświęca na pracę weekendy i święta.

 

STRONA 3: NIE MUSIMY BYĆ BARDZIEJ WYDAJNI, ZA TO MUSIMY ODPOCZĄĆ I MAMY DO TEGO PRAWO

PRAWO DO ODPOCZYNKU TO JEDNO Z PODSTAWOWYCH PRAW SOCJALNYCH, GWARANTOWANE PRZEZ PRZEPISY MIĘDZYNARODOWE ORAZ KONSTYTUCJĘ RP.

Kwestię prawa do odpoczynku regulują zapisy Kodeksu pracy (odnoszę się do następujących artykułów Kodeksu pracy: 129, 131, 132, 133, 152–173):

• czas pracy nie powinien przekraczać 8h dziennie i 40 tygodniowo, a z wliczeniem nadgodzin – 48h
• pracownikom przysługuje minimum 11h nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz 35h nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego (wlicza się w niego odpoczynek dobowy)
• pracownicy mają prawo do przerw w pracy i corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego

Zmiana powyżej trzynastu godzin jest – poza bardzo nielicznymi sytuacjami, do których zdecydowanie nie należy praca w biurze, fabryce, restauracji czy sklepie – najzwyczajniej niezgodna z prawem!

Również tak zwane „bycie pod telefonem” przez cały weekend, na wypadek ewentualnego dyżuru w pracy, jest naruszeniem przepisów.

Niestety te przepisy dotyczą wyłącznie osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Potrzeba podobnych regulacji w odniesieniu do innych form zatrudnienia była w ostatnich latach sygnalizowana przez różne grupy zawodowe. I nic dziwnego – na umowach cywilnoprawnych pracuje w Polsce 2,5 mln osób.

Całą tę stronę pokrywa ilustracja umieszczona za tekstem, przedstawiająca powyginany zegar z wieloma wskazówkami. Rozedrgane linie wokół nich sugerują ruch.

 

STRONA 4: PO CO ODPOCZYWAĆ?

Warto pamiętać, że własny dobrostan powinien być istotniejszy niż interes pracodawcy czy idealnie wysprzątany dom. Nasze organizmy wiedzą o tym lepiej od nas samych i wysyłają sygnały alarmowe w postaci objawów fizycznych i psychicznych – brak odpoczynku i ciągłe przemęczenie stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i mogą skutkować choćby depresją czy problemami z sercem.

ODPOCZYNEK NIE JEST OPCJĄ, TYLKO KONIECZNOŚCIĄ.

NIEKTÓRE OBJAWY PRZEMĘCZENIA

CIAŁA:

• bóle głowy i brzucha 
• ból i nadmierne napięcie mięśni
• szczękościsk
• zaburzenia dermatologiczne i gastrologiczne
• wypadanie włosów
• obniżenie odporności i częste infekcje

PSYCHIKA:

• bezsenność,
• lęk, uczucie niepokoju,
• brak apetytu,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• skłonność do reagowania płaczem lub złością,
• smutek,
• rozdrażnienie

ZACHOWANIE:

• sięganie po używki,
• niezadowolenie z pracy i brak motywacji,
• nadmierny krytycyzm,
• obniżone poczucie własnej wartości,
• brak równowagi między życiem zawodowym a osobistym

 

Obok tekstu znajduje się ilustracja ukazująca postać zakrywającą twarz dłońmi, jej ciało jest na wysokości pasa związane w supeł. Cienkie faliste linie sugerują rozedrganie i zdenerwowanie.

 

STRONA 5: FORMY ODPOCZYNKU

• praca w ogródku,
• czytanie,
• słuchanie muzyki,
• układanie puzzli,
• kąpiel,
• spotkania ze znajomymi,
• gra na instrumencie,
• ćwiczenie uważności,
• odpoczynek kreatywny,
• różne gry,
• oglądanie filmow i seriali,
• spacery,
• turystyka,
• sport,
• rozmowa,
• medytacja

 

Formę odpoczynku trzeba dopasować do potrzeb – raz najlepszy będzie sen, innym razem hobby czy sport. Warto wybierać zarówno wypoczynek bierny (niewymagający wysiłku fizycznego) jak i czynny. Współcześnie bywamy często przebodźcowani, warto więc postawić na odpoczynek oparty na wyciszeniu i nie robić kilku rzeczy naraz.

Workation – łączenie pracy i wyjazdu wakacyjnego nie może zastąpić prawdziwego wypoczynku. Jakościowy odpoczynek musi się łączyć z całkowitym odłączeniem od pracy i związanych z nią obowiązków.

W tle strony ilustracja z sylwetkami symboli różnych form odpoczynku: kawałek puzzli, rower, druty i motek wełny, poduszka, gitara.

 

STRONA 6: SKUTECZNY ODPOCZYNEK

Odpoczynek bywa nieraz utożsamiany z lenistwem. Tymczasem jest on po prostu niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a co za tym idzie: zdrowia psychicznego i fizycznego. Gdy odpoczywamy w naszych ciałach odbywa się regeneracja, odbudowa tkanek czy rozluźnienie mięśni, ale także poprawia nam się nastrój. Dla utrzymania organizmu w dobrej kondycji,  musimy dbać o zapewnienie mu należytej ilości odpoczynku.

Warto sobie uzmysłowić, że czas nie jest zasobem, który mamy pożytkować wyłącznie na pracę i obowiązki, i że życie nie powinno się sprowadzać wyłącznie do odhaczania kolejnych osiągnięć i zadań z listy. Warto przemyśleć swoje priorytety i czasem z czegoś po prostu zrezygnować. Wyzbycie się poczucia winy związanego z odpoczywaniem i przyjęcie do wiadomości, że odpoczynek jest konieczny – bez niego nie da się dobrze wykonywać codziennych obowiązków – pozwala regenerować się skutecznie.

 

O CO WARTO ZADBAĆ

• o wystarczającą ilość snu na dobę – około 8h
• o zarezerwowanie z góry czasu na codzienny odpoczynek, nawet jeśli uda nam się wygospodarować tylko 20 min.,
• o wybór formy, która naprawdę pozwoli odciągnąć nasze myśli od codziennych problemów i obowiązków,
• zacząć od wyciszenia – poświęcić choć kilka minut na uspokojenie się: ćwiczenia oddechowe czy medytację,
• o różnorodność i jakość odpoczynku
• w ciągu dnia robić sobie krótkie, parominutowe przerwy, mini-odpoczynki,
• o odłączenie się od pracy, obowiązków i stresu z nimi związanego na czas odpoczynku – tylko wtedy będzie on rzeczywiście jakościowy,
• warto wyznaczyć sobie godzinę, po której np. nie sprawdzamy już maili z pracy

 

STRONA 7: UWAŻNOŚĆ I ODDYCHANIE

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Głębokie i kontrolowane oddychanie pomaga uspokoić rytm serca, obniżyć ciśnienie i złagodzić napięcie.

 

NADI SHODHANA – ODDECH NAPRZEMIENNY.

Usiądź wygodnie z wyprostowanymi plecami.

1. Palec serdeczny przyłóż do lewego nozdrza, a kciuk do prawego.
2. Weź wdech przez obie dziurki.
3. Zasłoń prawą dziurkę i weź wdech przez lewą.
4. Zasłoń lewą dziurkę i zrób wydech prawą. Weź wdech prawą.
5. Zasłoń prawą dziurkę i zrób wydech lewą.

Wykonaj kilka takich cykli. Na koniec zrób kilka spokojnych oddechów przez 

obydwa nozdrza.

 

METODA 4-7-8

Podczas oddychania czubek języka powinien znajdować się na podniebieniu, tuż za zębami.

1. Zrób wdech nosem, licząc do czterech.
2. Zatrzymaj oddech, licząc do siedmiu.
3. Wydychaj powietrze ustami przez 8 sekund.

Wykonaj kilka takich cykli. Jeśli na początku będziesz mieć trudności z tak długim oddychaniem, spróbuj skrócić każdy element o połowę.

 

ĆWICZENIE UWAŻNOŚCI

Polega na świadomym byciu tu i teraz, bez oddalania myśli w stronę przeszłości, przyszłości, problemów i codziennych stresów. Spróbuj skoncentrować całą swoją uwagę na jednej rzeczy: na przykład obserwacji widoku za oknem – wpatrywanie się w przestrzeń w ciszy to pierwszy krok do medytacji.

Na tej stronie ilustracja przedstawia postać widoczną od pasa w górę, która na podpartych dłoniach trzyma zamiast głowy wielkie oko.

 

STRONA 8: ODPOCZYNEK JAKO PROTEST

W dobie absurdalnie wyśrubowanych wymagań pracodawców w zakresie tempa pracy i produktywności odpoczynek może być protestem i wyrazem sprzeciwu wobec społecznej niesprawiedliwości. Bywa wyrazem walki o prawa i godność, sposobem na samozaopiekowanie i stawianie granic. Może się odnosić do różnych zagadnień społecznych, nie zawsze związanych z pracą. Poniżej dwa przykłady działań aktywistycznych, wykorzystujących odpoczynek jako formę protestu.

MEET TO SLEEP

Punktem zapalnym dla tej inicjatywy była historia Jyoti Singh – indyjskiej studentki medycyny, brutalnie zgwałconej i zamordowanej w New Delhi w 2012 roku. Od 2014 roku artystka i aktywistka Jasmeen Patheja regularnie zaprasza hinduskie kobiety do wspólnej drzemki w miejscach publicznych. Meet to Sleep to wyraz sprzeciwu wobec kultury przesyconej strachem kobiet o własne bezpieczeństwo i normalizującej napaści seksualne, a także wołanie o prawo do bycia bezbronnym.

NAP MINISTRY

Założycielka Nap Ministry, Tricia Hersey, organizuje publiczne drzemki w parkach, galeriach i salach gimnastycznych jako demonstrację sprzeciwu wobec kapitalistycznego porządku, w którym pracoholizm uważa się za cnotę, produktywność zwiększa za wszelką cenę, a jednostki wartościuje na podstawie ich przydatności. Hersey zachęca do zmiany myślenia o śnie i samozaopiekowaniu i docenienia roli odpoczynku w leczeniu traum.

 

KONIEC

 

Odbiorca:

Praca jest przeznaczona dla każdego i ma być zachętą do zadbania o dobry odpoczynek szczególnie dla osób, które czują się przebodźcowane, przemęczone lub nie potrafią skutecznie odpoczywać ze względ